Midterm-evaluatie Nationaal Actieplan voor meer Diversiteit en Inclusie in het Hoger Onderwijs en Onderzoek

Dit rapport betreft een midterm-evaluatie van het nationaal actieplan voor meer diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek. De evaluatie is gedaan aan de hand van deskresearch, literatuurstudie, interviews en focusgroepen.

Het actieplan is in 2020 ondertekend door de minister van OCW en organisaties in het Nederlandse onderwijs- en onderzoeksveld: NWO, UNL, KNAW, LNVH, LanDO, ECHO, PNN en PostdocNL. Medio 2022 heeft VH zich hierbij aangesloten. De partners stellen zich vijf doelen:

1. Diversiteit en inclusie beter verankeren in bestaande instrumenten;
2. Monitoring van diversiteit in het onderwijs en onderzoek verbeteren en verbreden;
3. Deelname aan een Europees gendergelijkheidscharter (CASPER), of een bestaand charter wordt aangepast op de Nederlandse context;
4. Ontwikkeling van een format voor institutionele diversiteitsplannen;
5. Een call voor een nationaal kenniscentrum voor diversiteit.

Stand van zaken in de sector

Het nationaal actieplan is gestart in een periode waarin veel gebeurde op politiek en maatschappelijk vlak, zoals de Black Lives Matter-demonstraties en aandacht voor het koloniale en slavernijverleden. Dit versterkte de aandacht voor de thema’s diversiteit en inclusie en racisme en discriminatie, ook in het hoger onderwijs en onderzoek. Tegelijkertijd leidt polarisatie rondom deze thema’s er bijvoorbeeld toe dat maatregelen om diversiteitsgegevens te verzamelen vaak op veel weerstand stuiten.

Effectiviteit en voortgang

De adviescommissie speelt een centrale rol door onderwerpen te agenderen en partners te stimuleren om zich in te zetten voor het actieplan. Daarnaast is er een structuur voor overleg over het actieplan: een werkgroep en een stuurgroep waarin partners met elkaar in gesprek gaan. Echter, er blijkt veel onduidelijkheid te zijn over de rollen van de verschillende gremia bij het actieplan. Er is beperkte vooruitgang geboekt met enkele doelen van het actieplan:

• Doel 1: Enkele partners hebben acties ondernomen om diversiteit en inclusie beter te verankeren in hun instrumenten. Daarnaast heeft de adviescommissie zich ingezet voor een meer integrale en inclusieve aanpak door aandacht te vragen voor diversiteit en inclusie in verwante nationale programma’s.
• Doel 2: Dataverzameling en monitoring van diversiteit heeft steeds prioriteit gehad bij de adviescommissie. Door de complexiteit van de problematiek, vele gevoeligheden en privacy-eisen, is de voortgang tot nu toe echter beperkt gebleven.
• Doel 4: Het doel om een format voor institutionele diversiteitsplannen te ontwikkelen is gerealiseerd. De adviescommissie heeft een handreiking voor gendergelijkheidsplannen opgesteld, met aanbevelingen en aanknopingspunten voor een intersectionele en integrale aanpak.
• Met doel 3, het charter en doel 5, het kenniscentrum, is geen of nauwelijks vooruitgang geboekt. Deze twee doelen hadden geen prioriteit.

Overkoepelend blijkt dat het actieplan tot nu toe in beperkte mate effectief is geweest. Bij de beoordeling van de effectiviteit zien we de invloed van verschillende belemmerende factoren: de complexiteit van het vraagstuk en van de opgave om op nationaal niveau hieraan samen te werken en de polarisatie in samenleving en politiek. Het kostte de adviescommissie veel moeite om de vele gevoeligheden op dit terrein in kaart te brengen. Ook vergde het de nodige inspanning om bij de partners te zorgen voor draagvlak en bereidheid om voortvarend aan de slag te gaan. Bovendien is het actieplan niet efficiënt uitgevoerd, onder meer door onduidelijkheid over wie waarvoor verantwoordelijk is.Hoewel de doelen nog niet ver gevorderd zijn, hebben de inspanningen wel geleid tot een structuur voor samenwerking en eerste stappen naar een meer integrale aanpak. Desalniettemin valt niet te verwachten dat alle doelen in 2025 worden behaald.

Het rapport sluit af met een achttal aanbevelingen:

1. Zet het actieplan met urgentie voort;
2. Herijk en concretiseer de doelen en stel mijlpalen vast;
3. Creëer een duidelijke structuur van de verantwoordelijkheden bij de uitvoering;
4. Geef prioriteit aan monitoring (het tweede doel);
5. Betrek relevante belanghebbenden;
6. Versterk de impact en zichtbaarheid van de adviescommissie;
7. Zorg voor integriteit;
8. Pas flexibiliteit toe.

Photo credit: Emily Ranquist via Pexels

Download het rapport: Midterm-evaluatie Nationaal Actieplan voor meer Diversiteit en Inclusie in het Hoger Onderwijs en Onderzoek